در نشست «چگونگی ارتقای مشارکت زنان در مقدرات اساسی مملکت» مطرح شد
بعد از گذشت چهار دهه نتوانسته‌ایم به تعریفی از زن برسیم/ آسیب‌های گفتمانی شدن مسائل زنان در کشور
گفتمان دوم، گفتمانی است که گویی خط قرمزی برای تغییرات به رسمیت نمی‌شناسد و اساساً هرچه سوغات غرب است و سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند، جزو مسلمات و قطعیات می‌داند و باید آن‌ها را در کشورمان پیاده کند. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی با بسیاری از برنامه‌های سازمان ملل مواجهه انتخابی دارند.
پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه با توجه به رسالت خود جهت اطلاع‌رسانی جامع اقدامات و فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه زنان، مبادرت به پوشش همایش‌ها، جلسات، نشست‌ها و هم‌اندیشی‌های گوناگون که توسط طیف‌های فکری و سیاسی مختلف برگزار می‌شود، می‌کند. بدیهی است این اقدام صرفاً جهت اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان حوزه زنان صورت گرفته و لزوماً بیانگر دیدگاه‌های مهرخانه نیست.
استادیار مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در مسأله زنان یک برنامه تا جایی پیش می‌رود و زمانی که نفر بعدی روی کار می‌آید، می‌گوید آن را دور بریز و برنامه جدید ارایه می‌دهد. گفتمانی‌شدن مسائل زنان در کشور ما باعث می‌شود که حتی به حداقل‌هایی که می‌خواهند، دست نیابند. زیرا کارشان خنثی کردن برنامه‌های حریف است. به همین دلیل در حوزه مسائل زنان اتفاقی نمی‌افتد.
نشست «چگونگی ارتقای مشارکت زنان در مقدرات اساسی مملکت» با حضور دکتر غلامرضا ذکیانی؛ رییس دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی و الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر زهرا شجاعی؛ رییس مرکز امور مشارکت زنان در دوران اصلاحات و فعال سیاسی حوزه زنان، دکتر علی شریفی؛ استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر ابراهیم برزگر؛ استاد دانشگاه علامه طباطبایی در علوم سیاسی، دکتر محمدتقی کرمی؛ استادیار مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر عباس اشرفی؛ استادیار علوم قرآن و حدیث، در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
ذکیانی: دو بعد انسانیت و جنسیت زنان از یکدیگر جدا هستند
در ابتدا ذکیانی با بیان اینکه بحث زن یکی از پیچیده‌ترین بحث‌ها در دنیاست، افزود: باید وارد این موضوع شویم و دانشگاه باید به‌صورت تحلیلی به این موضوع بپردازد. بحث‌های ما شبیه سایر بحث‌های بیرون نخواهد شد زیرا این‌جاست که باید مسایل جدی همه حوزه‌ها مطرح شود. باید بین عقاید و سنت‌های مرسوم و رایج و آموزه‌های دینی تفکیک قائل شویم. در بحث زن و حقوق زن دو بعد انسانیت و جنسیت این اشرف مخلوقات باید از یکدیگر جدا شوند. هرکدام احکام و لوازمی دارد و لزوماً از هم جدا و یکی نیست. اما باید حتماً اوصاف ذاتی آن‌ها گفته شود.
او با اشاره به بعد جنسیتی زن ادامه داد: در حیثیت جنسیتی، زن در بعد اجتماعی مربوط به اولین و مقدس‌ترین نهاد یعنی خانواده است. از دیدگاه امام خمینی(ره) زن که رکن خانواده است، بعد جنسیتی‌اش نیز بسیار مهم است. ساختار بدنی زن از لطافت، زیبایی، جذابیت و ویژگی‌های جسمانی خاص (که جسم زن را مقاوم‌تر کرده) برخوردار است. از نظر روانی زن از تحمل‌پذیری بیشتری برخوردار بوده و کانون عشق و عاطفه است. البته مرد نیز عشق و عاطفه دارد اما زن کانون است.
این استاد دانشگاه به سخنان امام موسی صدر اشاره کرد و گفت: به گفته ایشان شیر دادن به نوزاد توسط مادر با شیر ندادن یا سپردن او به مهدکودک بسیار متفاوت است. ایشان می‌فرماید آن‌قدر ناب است که از فرزندانی که شیر مادر خورده‌اند، می‌توانید انتظار داشته باشید که مطلق‌ها را درک، جذب و پذیرش کنند.
در هر نگاه، برخی ابعاد زن نادیده گرفته می‌شود
ذکیانی در مورد ویژگی‌های زنان افزود: نظم، بهداشت، معنویت ویژه، همکاری، هنر، تیزبینی و جامع‌نگری خاص از ویژگی‌های انسانی زنان است. زن هم‌زمان می‌تواند چندین کار را به خوبی انجام دهد؛ چنین توانمندی را در اغلب مردان سراغ نداریم. در حوزه مدیریت نیز در خانواده‌هایی که پدر را از دست داده‌اند و مادر دارند، تعلیم و تربیت با قوت بیشتری ادامه می‌یابد اما در خانواده‌هایی که مادر را از دست می‌دهند، معمولاً امکان فروپاشی وجود دارد. ویژگی‌های مذکور، مرزی هستند و چون در روابط مرد و زن مطرح می‌شود، موجب آسیب‌پذیری زنان است. مثلاً ضعف جسمانی زنان مورد سوء‌استفاده قرار گرفته است. همچنین در بعد عواطف مادرانه وقتی ابعاد انسانی زن محدود به ابعاد جنسیتی شده، ابعاد انسانی زن نادیده گرفته شد و برعکس برای گرفتن حق زنان ابعاد جنسیتی زن را نادیده گرفتند و صرفاً به ابعاد انسانی، آن هم نه ابعاد مدیریتی و نظم پرداختند.
امام به دخالت زنان در همه مسائل تأکید داشتند
او با بیان اینکه امام خمینی(ره) بر هر دو بعد تأکید داشتند، تصریح کرد: ما انسان‌ها اهل افراط و تفریط هستیم. به همین دلیل در حوزه حقوق زن هر کدام از آن ابعاد مورد افراط و تفریط قرار می‌گیرد. افراد سنتی در بعد جنسیتی زن افراط می‌کنند و زمانی که بحث اشتغال زن به میان می‌آید، می‌گویند شما با خانواده مخالفید. امام زمانی که به مسایل انسانی می‌رسیدند، آن‌چنان به زنان می‌پرداختند که در جایی بیان می‌کنند علاوه بر اینکه زنان از همسران و فرزندان خود حمایت می‌کنند، اگر وارد ساحت اجتماعی شوند، نفس حضور زن قوه مردان را چند برابر می‌کند. امام به دخالت زنان در همه مسائل تأکید داشتند. ایشان همان امامی است که به شاه نامه می‌نویسند که چرا به زنان اجازه شرکت در انتخابات داده‌اید؟ پس از آن‌که گفتمان و نظام عوض می‌شود و به دنبال آن حرمت زن لحاظ می‌شود، زن را در تمام شؤون وارد می‌کنند.
زن خوب بودن سخت‌تر از مرد خوب بودن است
رییس دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر مفهوم آزادی در غرب گفت: بحث‌هایی که در زمینه آزادی مطرح می‌شود، صرفاً در حوزه آزادی پوشش است اما زنان در انقلاب اسلامی با وجود پذیرش پوشش نه تنها در تمامی عرصه‌ها وارد شدند بلکه به قوت توانمندی خود را نشان دادند و از مردان نیز جلو زدند و مطلقاً از وظایف مادری و خانواده کوتاهی نکردند. زن خوب بودن سخت‌تر از مرد خوب بودن است. بعد از انقلاب اسلامی فقط مردان نبودند که در مقابل تمدن یکه‌تاز مدرن ایستادند بلکه یکی از آشکارترین مصادیق گفتمان انقلاب اسلامی زن است که با پوشش خود نشان داد نه از شأن انسانی و نه جنسیتی و مادرانه خود کوتاه نمی‌آید.
ذکیانی با طرح پرسشی مبنی بر چرایی دومین رتبه مصرف لوازم آرایش و گسترش عمل‌های زیبایی در ایران اظهار کرد: انقلاب ما لایه‌های مختلفی دارد. لایه ظاهری‌اش بیشتر به چشم می‌خورد. اگر در برخی رفتارها و پوشش‌ها نابه‌سامانی می‌بینید، با وجود اینکه شأن جامعه ما نیست اما چند موردی است که در بین کل جامعه دیده می‌شود و قابل اغماض است؛ زیرا عقده‌هایی از برخی رفتارهای ما در این افراد ایجاد شده که این رفتارها را از خود نشان می‌دهند.
شجاعی: بین وجوب و جواز تفاوت است
در ادامه زهرا شجاعی با اشاره به‌عنوان نشست تصریح کرد: در درجه اول صحبت از نظامی است که مردم در این نظام نقش دارند. گزاره دوم این است که نظام مذکور قرار است با اندیشه رهبر و تئوریسین نظام مدیریت شود. در ساختار سیاسی نظام، بخش‌هایی هستند که مقدرات اساسی مملکت را تعیین می‌کنند. گزاره بعدی این است که زنان هم باید به فرموده امام خمینی(ره) در مقدرات اساسی مملکت یعنی تعیین سرنوشت سیاسی خودشان نقش داشته باشند. ایشان نگفته‌اند که زنان می‌توانند نقش داشته باشند. بین وجوب و جواز تفاوت است. واژه‌ها دقیق انتخاب شده است. امام کسی نبودند که صحبت گزافه کنند. ایشان گفته‌اند مقدرات اساسی؛ نگفته‌اند فقط عرصه سیاسی، راهپیمایی و انتخابات؛ مقدرات یعنی آن‌جایی که تقدیر جامعه مطرح می‌شود.
بعد از گذشت چهار دهه نتوانسته‌ایم به تعریفی از زن برسیم
او ادامه داد: گزاره بعدی این است که معلوم می‌شود نقش زنان پایین است که می‌خواهید راه‌های ارتقای مشارکت را کسب کنید. زمانی که صحبت از پیشرفت همه‌جانبه می‌شود، باید دید زن چه تعریفی دارد. یکی از مشکلات اساسی در حوزه زنان این است که بعد از گذشت چهار دهه نتوانسته‌ایم به تعریفی از زن برسیم. آیا زن صرفاً یک موجود خانگی است؟ آیا فعالیت سیاسی تعارض ایجاد می‌کند؟ در صورت تعارض، کدام اولویت دارد؟ اشتغال زنان تفنن است؟ حجاب زن جزو معضلات اساسی جهان اسلام است؟ آیا وزارت زنان مسأله اصلی است؟ ریشه این اختلاف نظرهایی که وجود دارد، به این بازمی‌گردد که در مورد نقش و جایگاه زن به اجماع نسبی نرسیده‌ایم. یعنی منشوری از جایگاه زن نداریم. جملات خوب زیاد داریم اما منشور یا مانیفست نداریم؛ یعنی آن‌چه براساس آن برنامه‌ریزی می‌شود. تکلیف خود را در ارتباط با مشارکت و تحصیل زنان مشخص کنیم. می‌گویند مگر قانون اساسی نداریم؟ قانون اساسی مقدمه‌ای زیبا و چند ماده در مورد زنان دارد.
طرح موضوع عدم مشارکت زنان در انتخابات خلاف شرع است
این فعال سیاسی با اشاره به ایستادگی امام خمینی(ره) در مقابل اندیشه‌های غلط اظهار کرد: با نگاه به گذشته می‌بینیم که امام با چه شجاعتی در مقابل تفکراتی که در دین ریشه نداشت، ایستادند. در مجلس دوم شورای اسلامی جمعی از نمایندگان خطاب به امام نامه نوشتند که شما در سال ۴۱ در نامه‌ای به شاه برای حضور زنان در انتخابات اعتراض کردید. آن‌ها از امام خواستند که حضور زنان در انتخابات را خلاف شرع اعلام کنند اما امام فرمودند طرح این موضوعات خلاف شرع است. در آن شرایط امام که فقیه و مرجع و اسلام‌شناس است، در مقابل این مسائل می‌ایستند. ایشان حق طلاق را به زنان آموختند که شرط ضمن عقد شود. امام فرمانده نظامی زن تعیین کردند تا پیامی انتقال دهند. امام می‌فرمایند زن مبدأ خیرات است. در جای دیگری مطرح کرده‌اند که قرآن کریم انسان‌ساز است و زن نیز انسان‌ساز است.
امام(ره)، زن را همه‌جانبه می‌بینند
شجاعی با بیان بخشی از وصیتنامه امام خمینی(ره) گفت: ایشان در وصیتنامه سیاسی خود یکی از مفاخر را در کنار قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، زنان می‌دانند و می‌فرمایند زنان در صحنه‌های مختلف حاضر و هم‌دوش مردان یا بهتر از آن‌ها حضور دارند. بنابراین امام، زن را همه‌جانبه می‌بینند. دختر امام حزب سیاسی ایجاد می‌کند یا به تحصیلات دانشگاهی می‌پردازد. تا قبل از انقلاب یک زن سنتی، متدین و پایبند به خانواده داشتیم که به اجتماع کاری نداشت زیرا جامعه سالم نبود و یک زن متجدد داشتیم که حکومت تبلیغ می‌کرد و در راستای آن مواردی مانند دختر شایسته را تعریف می‌کرد. انقلاب اسلامی مدلی جدید آورد که ترکیبی از این دو بود؛ یعنی هم بعد خانواده و هم احساس مسؤولیت در اجتماع را داشت که این تعریف در جهان اسلام بسیار تأثیر داشت. این مدل زن در دنیا قابل قبول شد؛ بنابراین زمانی که صحبت از پیشرفت همه‌جانبه می‌شود یعنی در همه حوزه‌ها حضور داشته باشند.
باید شاخص‌های کیفی تعریف کنیم
او بر لزوم توجه به شاخص‌های کمی تصریح کرد: شاخصی با عنوان توسعه انسانی بر حسب جنس به نام GDR طراحی شده است که مسائل کمی را ارزیابی و براساس آموزش، بهداشت، درآمد، پست سیاسی و... نابرابری‌های جنسی را بررسی می‌کند. به نظر من باید شاخص‌های کیفی تعریف کنیم. شاخص کرامت انسانی، مودت، سلامت اخلاقی، آرامش در محیط خانوادگی را ارزیابی کنیم. طراحی این شاخص برعهده دانشگاهیان است.
هرکسی از ظن خود شد یار زن
رییس مرکز امور مشارکت زنان در دوران اصلاحات با اشاره به راه‌های ارتقای مشارکت زنان اظهار کرد: پذیرفتیم که مشارکت زنان پایین است و باید مداخله کرد. اولاً باید مشارکت را تعریف و حوزه‌های آن را تعیین کنیم. باید به این سؤال که آیا مشارکت زنان با نقش‌های خانوادگی آن‌ها تعارض دارد، پاسخ داده شود. موافقان و مخالفان به یک نکته توجه ندارند؛ درواقع هرکسی از ظن خود شد یار زن. زمانی که از زن صحبت می‌کنیم، باید بدانیم زن دوره‌های مختلف و نقش‌های مختلف مانند نقش مادری، همسری و نقش‌های اجتماعی دارد. در دوره‌ای یکی از مخالفان ریاست‌جمهوری زنان می‌گفت یک روز تماس می‌گیرند و می‌گویند خانم رییس‌جمهور زایمان کرده‌اند و نمی‌توانند سرکار حاضر شوند. این فرد بحث سن باروری و سنی که فرد به ریاست‌جمهوری می‌رسد را در نظر نگرفته است.
تفاوت نباید منشأ تبعیض شود/ مدل مشارکت زنان مانند مردان است یا باید تفاوت داشته باشد؟
شجاعی با بیان مدل مشارکت زن گفت: اگر بخواهیم مدل مشارکت زن را مطرح کنیم باید دید که مدلی که ما می‌خواهیم آیا عیناً مانند مدل مرد است یا باید تفاوت‌ها را در نظر بگیریم. این‌جاست که باید برنامه‌ریزی جنسیتی داشته باشیم. تفاوت نباید منشأ تبعیض شود. مدل مشارکت زنان و مردان نباید یکی شود. باید شاخص‌های مشارکت در تعریف مشخص شود. مشارکت زنان به چه حدی برسد، خوب است؟ چند تن از اعضای کابینه زن باشند، اعتراض نمی‌شود؟ می‌گویند ۳۰ درصد؛ ۳۰ درصد را از کجا آورده‌اند؟ اگر ۳۱ درصد زن شایسته داشتید چه می‌شود؟ باید شاخصه‌های شایستگی مشخص شود.
موانع مشارکت زنان
او درباره موانع مشارکت زنان تصریح کرد: باید موانع مشارکت را بشناسیم و سپس آن‌ها را برطرف کنیم؛ موانع فردی، اجتماعی، فرهنگی و قانونی. یک سری موانع به خود زن باز می‌گردد. برخی زنان برای پذیرش مسؤولیت‌ها به دلایل مختلف آمادگی ندارند. ریسک‌پذیر بودن حوزه سیاسی، عدم توانایی، عدم اعتماد به نفس، عدم آگاهی، مهم‌تر بودن خانواده و مسؤولیت‌های زیاد خانواده از دلایل عدم آمادگی است. موانع اجتماعی- فرهنگی نیز همین تعارض نقش اجتماعی و خانوادگی است. نسل ما برای گشایش راه وارد شد. غلبه تفکر مردسالاری مانع دیگری است که به نوعی یک فرهنگ جهانی است. در آمریکا نیز از به دنیا آمدن نوزاد پسر خوشحال می‌شوند. در این فرهنگ هر امر مثبتی مردانه است؛ مانند قول مردانه و جوانمرد اما از آن طرف کبری زنی است که کتابش را زیر درخت می‌گذارد.
گاهی زنان ناقل فرهنگ مردسالارانه هستند
این فعال سیاسی زنان در مورد تلاش برای ورود زنان به مجلس بیان کرد: می‌گفتند از شهرهای دارای دو نماینده تلاش کنیم یک نماینده زن وارد مجلس شود. پرسیدند چرا در شهرهای دارای یک نماینده این اتفاق نیفتد؟ پاسخ دادند زیرا در آن صورت می‌گویند مگر آن‌جا یک مرد نبود؟ گاهی زنان ناقل این فرهنگ هستند. همچنین در این زمینه کلیشه بودن نقش‌ها نیز دخیل است. نکته بعدی ضعف باور عمومی به توانمندی‌های زنان است که البته کمرنگ‌تر شده است. در بعد قوانین هم قانون ویژه‌ای که مانع مشارکت زنان شود به جز در موضوع ریاست‌جمهوری نداریم.
راهکارهای افزایش مشارکت سیاسی زنان
شجاعی به راهکارهای خود اشاره کرد و افزود: در درجه اول باید اصلاح نگرش صورت بگیرد. توانمندسازی و توان‌افزایی، اصلاح قوانین و مقررات، ایجاد سازوکارهای حمایتی، تبعیض مثبت و سهمیه‌بندی، نهادسازی، برنامه‌ریزی براساس نگرش جنسیتی و اختصاص بودجه ویژه در برخی امور به زنان از اقداماتی است که باید انجام بگیرد. در بحث اختصاص بودجه به‌طور مثال در سال‌های گذشته مطرح کردند که درصدی از هزینه‌هایی که مردم برای سیگار پرداخت می‌کنند، به ورزش اختصاص یابد. با رایزنی‌های ما مبلغی از این درصد نیز به ورزش زنان اختصاص یافت که همچنان ادامه دارد.
شریفی: ارزش زن همانند مرد با حقوقی مساوی و نامشابه است
به گزارش مهرخانه، در ادامه علی شریفی درباره حضور زنان در فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی طی تاریخ تصریح کرد: در نهضت تنباکو زنان نقش داشتند. در تاریخ آذربایجان زنان به انبارهای گندم محتکران حمله کردند. در جنبش مشروطه، قیام ۱۵ خرداد، قیام ۱۷ دی ۵۶ در مشهد، قیام ۱۹ دی، ۲۹ بهمن در تبریز و چهلم همان قیام زنان مشارکت فراوان داشتند. همگی این موارد نشان می‌دهد زنان ما در قبل و بعد از انقلاب مشارکت داشتند. در دین زن موجودی مستقل است. مفسران از نفس واحده تفسیرهای مختلفی کرده‌اند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌گویند مرد و زن از جنس واحد هستند. اما در برخی تفسیرها که عموماً روایات اسراییلیات است آمده که حوا از دنده چپ آدم آفریده شده است.
این استادیار علوم قرآن و حدیث با بیان اینکه نوع پرداخت تورات و انجیل به زن با نوع پرداخت قرآن متفاوت است، ادامه داد: در قرآن کریم شأن زن بالاست. انجیل می‌گوید حوا فریب خورد و آدم فریب نخورد. در حالی‌که قرآن چنین موضوعی را مطرح نمی‌کند. به فرمایش علامه طباطبایی این نهی ارشادی بوده و نافرمانی متضمن عذاب نبوده و نوعی امتحان بوده است. در قرآن بحث بیعت اول با پیامبر را داشتیم. داستان ملکه بلقیس و صبا هیچ ضعفی را نشان نمی‌دهد. همچنین مهاجرت و استقلال اقتصادی مطرح شده است. مادر و خواهر حضرت موسی، دختران شعیب و حضور زنان در داستان مباهله را داریم. در اسلام سمیه و جلوه‌های اجتماعی زنان را داریم. در جنگ صفین زنان، مردان را برای حمایت از حضرت علی (ع) تشویق می‌کردند. حضرت زهرا(س) خطبه می‌خواند. حضور حضرت زینب(س) در حماسه کربلا را داریم.
شریفی به سخنان امام خمینی (ره) اشاره کرد و افزود: ایشان فرمودند مردان و ملت‌ها حق دارند و زنان حق بیشتری دارند. قرآن کریم انسان‌ساز است و زن نیز انسان‌ساز است. اگر زنان انسان‌ساز از ملت‌ها گرفته شود، ملت‌ها به شکست و انحطاط می‌رسند. در مجموع نوع نگاه ما در بافت قرآن به این شکل است که ارزش زن همانند مرد با حقوقی مساوی و نامشابه است.
برزگر: معمای زن مدرن از حدود ۱۵۰ سال قبل مطرح شده است
در ادامه نشست ابراهیم برزگر با تأکید بر اینکه بحث زنان در دنیای مدرن معماست، افزود: معمای زن مدرن حدود ۱۵۰ سال است که به دنبال مطرح شدن مدرنیته ایجاد شده است. ما این بود که امام این مشکل را حل و نقش و حقوق زن در دنیای مردان را تعریف کردند.
در زمینه حق زنان سه محدودکننده مطرح می‌شود
او با بیان اینکه ارزش‌ها در محورهای مختلف و در جوامع مختلف متفاوت است، گفت: زن نیز یکی از این محورهاست. یکی از مشکلات ما اقناع نکردن زنان جوان و نوجوان است که برای غربی شدن فشار وارد می‌کنند اما اگر به شکل غرب شویم، خودمان را فراموش می‌کنیم. معمولاً در زمینه حق زنان سه محدودکننده طبیعت، جماعت و شریعت مطرح می‌شود. گاهی افزوده‌های اجتماعی و هنجارهای اجتماعی این محدودیت‌ها را ایجاد می‌کند. شریعت به‌معنای برداشت‌های طالبانی و قرائت‌های تنگ‌نظرانه از شریعت است.
گشایش‌های امام در نتیجه نگاه عرفانی ایشان بود
این استاد علوم سیاسی با اشاره به اینکه امام(ره) برای پاسخ‌دهی به سؤالات دستگاهی را تولید کردند، افزود: اولین نکته دستگاه این است که زن‌شناسی همان انسان‌شناسی است. دوییت‌هایی که غرب ساخته در اندیشه امام خمینی(ره) کاذب است. زن، انسان است. روح مشترکی که در زن و مرد وجود دارد، هویت انسان است. جسم متفاوت، فرع ماجراست و اصل انسانیت است. دوم اینکه زن و مرد هر کدام می‌خواهند به غایت خود برسند. شرط لازم سعادت نیز عمل به شریعت و اسلام است. در بحث هستی‌شناسی نگاه امام بسیار از نگاه عرفانی مؤثر است. در نگاه عرفا زن و مرد هر دو مخلوق خداوند هستند و ما را یاد انسان می‌اندازد ولی زنان به‌طور مضاعف آیت الهی نیز هستند. یعنی خداوند در وجود زنان دو بار تجلی کرده است؛ هم مظهر فعل و هم مظهر انفعال خداوند هستند. بر همین اساس در بسیاری از مواردی که امام گشایشی ایجاد کرده‌اند، در نتیجه نگاه عرفانی ایشان بوده است.
برزگر با اشاره به تفاوت زن و مرد گفت: فیزیک زنانه و مردانه متفاوت است و طبیعتاً احکام اسلام متفاوت است و حتماً دال بر تبعیض نیست. براساس نظرات امام(ره) زمانی که زنان خود را گم کنند نه تنها خودشان بلکه جامعه نیز ضرر می‌بیند. گزاره بعدی عدالت است. یکی از بحث‌های اسلام برابری در شرایط مساوی است. از جمله حق انتخاب کردن و انتخاب شدن. در غرب حق انتخاب شدن حق بالاتری است که موضوع رجال سیاسی را قابل بحث می‌کند. البته بسیاری از افراد رجال را به معنای انسان می‌دانند. نکته بعدی گره‌گشایی فقهی امام است که به دلیل تغییرات ساختاری انجام شد. یکی از شبهه‌ها این است که امام قبل از انقلاب حرف‌های دیگری به زنان زده است. این تفاوت‌ها به دلیل ساختار است. حق طلاق را امام برای زنان ایجاد کرده است. امام در فقهی که نقش سیاسی زنان را محدود می‌کرد، گفتند که به خیابان‌ها بیایید. همچنین امام تشویق کردند که هنجارهای غلط را که دینی نیست پشت سر بگذاریم. نهایتاً اینکه امام در زمینه معمای زن در دنیای مدرن بسیاری از گره‌ها را گشودند.
امام می‌گفتند پیشاپیش به سراغ موضوعات برویم
او درباره مشکلان مدرنیته تصریح کرد: یکی از مشکلات این است که می‌خواهیم سنت و مدرنیته را با هم داشته باشیم. سنت مقابل مدرنیته است و این تلقی غلطی است که برخی دانشمندان اسلام دارند. امام می‌گفتند پیشاپیش به سراغ موضوعات برویم. مثلاً اگر حقوق زن را بدهیم جلوی لجام‌گسیختگی گرفته می‌شود. امروزه فشار غربی‌شدن نسبت به زمان امام بیشتر شده است. رسوخ تمدن غرب جزو محکمات و قطعیات امام است که اگر زن ارزش‌های غربی را بگیرد، از خود دور می‌شود و آسیب آن به کل جامعه می‌رسد.
کرمی: در جامعه‌ای در معرض تغییر زندگی می‌کنیم
به گزارش مهرخانه، در ادامه محمدتقی کرمی با اشاره به اندیشه‌های امام خمینی (ره) و مسأله زنان گفت: امام دو مفهوم زمان و مکان و ثابت و متغیر که از قبل در فقه اسلامی بوده را احیا کردند. امام توانایی نقد موضوعات مطرح‌شده در فقه را داشتند. زمان و مکان و ثابت و متغیر مفاهیمی نیستند که فقط در مواجهات فقهی به آن توجه داشته باشیم بلکه باید در مواجهات اجتماعی و فرهنگی نیز به آن توجه کرد. در جامعه‌ای در معرض تغییر زندگی می‌کنیم که اگر نسبت خودمان را با این امر متغیر روشن نکنیم، الزامات خود را بر ما تحمیل می‌کند. مانند زمانی که مهمان ناخوانده‌ای می‌آید و ما تدارک ندیده‌ایم و مهمان به تدریج تبدیل به صاحب خانه می‌شود. این نکته‌ای است که گاهی در فضای فرهنگی ما فهم نمی‌شود.
سیاسی‌شدن مسائل اجتماعی، منجر به ایجاد دشواری شده است
او با بیان اینکه در مسائل زنان و در گفتمان‌های مختلف مسائل بدیهی دائماً تکرار می‌شود، افزود: هر طرف احساس می‌کند باید این نکات را بگوید و طرف مقابل به آن توجه ندارد. مسأله‌ای که نه‌تنها در حوزه زنان بلکه سایر مسایل اجتماعی را دشوار کرده، سیاسی شدن آن است. بسیاری از اوقات در برخورد با مسأله اجتماعی به این می‌پردازند که رقیب من از موضع من چه استفاده‌ای می‌کند و خیمه خودی آسیب می‌بیند یا نه.
در حوزه زنان یک گفتمان به شکلی است که گویا در این مملکت انقلابی نشده است
این استاد دانشگاه درباره نگاه گفتمان‌های مختلف در حوزه زنان اظهار کرد: در حوزه زنان یک گروه و گفتمان به شکلی هستند که گویا در این مملکت انقلابی نشده است. امروز ۷۰ درصد دانشگاه‌ها را زنان تصاحب و نقش‌آفرینی کردند. زنان امروز در سطح تحصیلات تکمیلی، هیأت علمی و مدیران ایفای نقش می‌کنند. نمی‌خواهیم این موارد را ببینیم و بفهمیم. البته فقط راجع به دیگران دیده نمی‌شود؛ همین افراد به دختران خود توصیه می‌کنند رشته‌های پول‌ساز را انتخاب کنند اما به دیگران توصیه دیگری دارند. در برساخت‌هایی که می‌سازیم، مادر و زن محور خانواده است. جامعه تغییر کرده است.
گفتمان دیگر خط قرمزی برای تغییرات به رسمیت نمی‌شناسد
کرمی با اشاره به گفتمان دوم بیان کرد: گفتمان دوم، گفتمانی است که گویی خط قرمزی برای تغییرات به رسمیت نمی‌شناسد و اساساً هرچه سوغات غرب است و سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند، جزو مسلمات و قطعیات می‌داند و باید آن‌ها را در کشورمان پیاده کند. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی با بسیاری از برنامه‌های سازمان ملل مواجهه انتخابی دارند. پس یک گفتمان امر ثابت را چسبیده و امر متغیر را نمی‌بیند و عده‌ای به اینکه انقلابی شده که فقه شیعه خط قرمز آن است، کاری ندارند. در این میان اتفاقی که می‌افتد این است که دو گفتمان به حرف‌های هم نه تنها در بحث زنان بلکه در سینما، فرهنگ، ارتباط با دنیا و... گوش نمی‌دهند. وقتی امری فرهنگی تبدیل به گفتمان می‌شود، گفتمان‌ها قوای خود را صرف خنثی‌سازی طرف مقابل می‌کنند.
آسیب‌های گفتمانی شدن مسائل زنان در کشور
این پژوهشگر حوزه زنان ادامه داد: در مسأله زنان یک برنامه تا جایی پیش می‌رود و زمانی که نفر بعدی روی کار می‌آید، می‌گوید آن را دور بریز و برنامه جدید ارایه می‌دهد. گفتمانی‌شدن مسائل زنان در کشور ما باعث می‌شود که حتی به حداقل‌هایی که می‌خواهند، نرسند. زیرا کارشان خنثی کردن برنامه‌های حریف است. به همین دلیل در حوزه مسائل زنان اتفاقی نمی‌افتد.
در حداقل‌هایی که تفاهم داریم مانند مسأله خشونت وارد شویم
او با تأکید بر اینکه به راه‌حل‌ها خیلی خوشبین نیستم، گفت: مشکلات بالا با نصیحت حل نمی‌شود. باید در حوزه زنان نقد کنیم که مشکل کجاست. زنانگی در این مملکت مشکل دارد و زن بودن دشوار است. این را باید همه بفهمیم که زنان در این مملکت امنیت ندارند. البته این حرف به معنای این نیست که در آمریکا وضع زنان خوب است. بیاییم در حداقل‌هایی که تفاهم داریم مانند مسأله خشونت وارد شویم. ببینید در نظام پزشکی روزی چند زن با دنده شکسته مراجعه می‌کنند. نمی‌توانیم چشم‌مان را روی این‌ها ببندیم و بگوییم وضع خوب است. کسی در موضوع امنیت زنان در این مملکت مناقشه ندارد. زمانی که ۷۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی زنان هستند، باید الگوی اشتغال و تقسیم کار خانگی داشته باشیم؛ البته این به معنای حذف اصالت مادری و خانواده نیست.
در نشست «چگونگی ارتقای مشارکت زنان در مقدرات اساسی مملکت» مطرح شدبعد از گذشت چهار دهه نتوانسته‌ایم به تعریفی از زن برسیم/ آسیب‌های گفتمانی شدن مسائل زنان در کشورگفتمان دوم، گفتمانی است که گویی خط قرمزی برای تغییرات به رسمیت نمی‌شناسد و اساساً هرچه سوغات غرب است و سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند، جزو مسلمات و قطعیات می‌داند و باید آن‌ها را در کشورمان پیاده کند. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی با بسیاری از برنامه‌های سازمان ملل مواجهه انتخابی دارند.پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه با توجه به رسالت خود جهت اطلاع‌رسانی جامع اقدامات و فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه زنان، مبادرت به پوشش همایش‌ها، جلسات، نشست‌ها و هم‌اندیشی‌های گوناگون که توسط طیف‌های فکری و سیاسی مختلف برگزار می‌شود، می‌کند. بدیهی است این اقدام صرفاً جهت اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان حوزه زنان صورت گرفته و لزوماً بیانگر دیدگاه‌های مهرخانه نیست.استادیار مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در مسأله زنان یک برنامه تا جایی پیش می‌رود و زمانی که نفر بعدی روی کار می‌آید، می‌گوید آن را دور بریز و برنامه جدید ارایه می‌دهد. گفتمانی‌شدن مسائل زنان در کشور ما باعث می‌شود که حتی به حداقل‌هایی که می‌خواهند، دست نیابند. زیرا کارشان خنثی کردن برنامه‌های حریف است. به همین دلیل در حوزه مسائل زنان اتفاقی نمی‌افتد.نشست «چگونگی ارتقای مشارکت زنان در مقدرات اساسی مملکت» با حضور دکتر غلامرضا ذکیانی؛ رییس دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی و الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر زهرا شجاعی؛ رییس مرکز امور مشارکت زنان در دوران اصلاحات و فعال سیاسی حوزه زنان، دکتر علی شریفی؛ استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر ابراهیم برزگر؛ استاد دانشگاه علامه طباطبایی در علوم سیاسی، دکتر محمدتقی کرمی؛ استادیار مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر عباس اشرفی؛ استادیار علوم قرآن و حدیث، در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.ذکیانی: دو بعد انسانیت و جنسیت زنان از یکدیگر جدا هستنددر ابتدا ذکیانی با بیان اینکه بحث زن یکی از پیچیده‌ترین بحث‌ها در دنیاست، افزود: باید وارد این موضوع شویم و دانشگاه باید به‌صورت تحلیلی به این موضوع بپردازد. بحث‌های ما شبیه سایر بحث‌های بیرون نخواهد شد زیرا این‌جاست که باید مسایل جدی همه حوزه‌ها مطرح شود. باید بین عقاید و سنت‌های مرسوم و رایج و آموزه‌های دینی تفکیک قائل شویم. در بحث زن و حقوق زن دو بعد انسانیت و جنسیت این اشرف مخلوقات باید از یکدیگر جدا شوند. هرکدام احکام و لوازمی دارد و لزوماً از هم جدا و یکی نیست. اما باید حتماً اوصاف ذاتی آن‌ها گفته شود.او با اشاره به بعد جنسیتی زن ادامه داد: در حیثیت جنسیتی، زن در بعد اجتماعی مربوط به اولین و مقدس‌ترین نهاد یعنی خانواده است. از دیدگاه امام خمینی(ره) زن که رکن خانواده است، بعد جنسیتی‌اش نیز بسیار مهم است. ساختار بدنی زن از لطافت، زیبایی، جذابیت و ویژگی‌های جسمانی خاص (که جسم زن را مقاوم‌تر کرده) برخوردار است. از نظر روانی زن از تحمل‌پذیری بیشتری برخوردار بوده و کانون عشق و عاطفه است. البته مرد نیز عشق و عاطفه دارد اما زن کانون است.این استاد دانشگاه به سخنان امام موسی صدر اشاره کرد و گفت: به گفته ایشان شیر دادن به نوزاد توسط مادر با شیر ندادن یا سپردن او به مهدکودک بسیار متفاوت است. ایشان می‌فرماید آن‌قدر ناب است که از فرزندانی که شیر مادر خورده‌اند، می‌توانید انتظار داشته باشید که مطلق‌ها را درک، جذب و پذیرش کنند.در هر نگاه، برخی ابعاد زن نادیده گرفته میشودذکیانی در مورد ویژگی‌های زنان افزود: نظم، بهداشت، معنویت ویژه، همکاری، هنر، تیزبینی و جامع‌نگری خاص از ویژگی‌های انسانی زنان است. زن هم‌زمان می‌تواند چندین کار را به خوبی انجام دهد؛ چنین توانمندی را در اغلب مردان سراغ نداریم. در حوزه مدیریت نیز در خانواده‌هایی که پدر را از دست داده‌اند و مادر دارند، تعلیم و تربیت با قوت بیشتری ادامه می‌یابد اما در خانواده‌هایی که مادر را از دست می‌دهند، معمولاً امکان فروپاشی وجود دارد. ویژگی‌های مذکور، مرزی هستند و چون در روابط مرد و زن مطرح می‌شود، موجب آسیب‌پذیری زنان است. مثلاً ضعف جسمانی زنان مورد سوء‌استفاده قرار گرفته است. همچنین در بعد عواطف مادرانه وقتی ابعاد انسانی زن محدود به ابعاد جنسیتی شده، ابعاد انسانی زن نادیده گرفته شد و برعکس برای گرفتن حق زنان ابعاد جنسیتی زن را نادیده گرفتند و صرفاً به ابعاد انسانی، آن هم نه ابعاد مدیریتی و نظم پرداختند.امام به دخالت زنان در همه مسائل تأکید داشتنداو با بیان اینکه امام خمینی(ره) بر هر دو بعد تأکید داشتند، تصریح کرد: ما انسان‌ها اهل افراط و تفریط هستیم. به همین دلیل در حوزه حقوق زن هر کدام از آن ابعاد مورد افراط و تفریط قرار می‌گیرد. افراد سنتی در بعد جنسیتی زن افراط می‌کنند و زمانی که بحث اشتغال زن به میان می‌آید، می‌گویند شما با خانواده مخالفید. امام زمانی که به مسایل انسانی می‌رسیدند، آن‌چنان به زنان می‌پرداختند که در جایی بیان می‌کنند علاوه بر اینکه زنان از همسران و فرزندان خود حمایت می‌کنند، اگر وارد ساحت اجتماعی شوند، نفس حضور زن قوه مردان را چند برابر می‌کند. امام به دخالت زنان در همه مسائل تأکید داشتند. ایشان همان امامی است که به شاه نامه می‌نویسند که چرا به زنان اجازه شرکت در انتخابات داده‌اید؟ پس از آن‌که گفتمان و نظام عوض می‌شود و به دنبال آن حرمت زن لحاظ می‌شود، زن را در تمام شؤون وارد می‌کنند.زن خوب بودن سخت‌تر از مرد خوب بودن استرییس دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر مفهوم آزادی در غرب گفت: بحث‌هایی که در زمینه آزادی مطرح می‌شود، صرفاً در حوزه آزادی پوشش است اما زنان در انقلاب اسلامی با وجود پذیرش پوشش نه تنها در تمامی عرصه‌ها وارد شدند بلکه به قوت توانمندی خود را نشان دادند و از مردان نیز جلو زدند و مطلقاً از وظایف مادری و خانواده کوتاهی نکردند. زن خوب بودن سخت‌تر از مرد خوب بودن است. بعد از انقلاب اسلامی فقط مردان نبودند که در مقابل تمدن یکه‌تاز مدرن ایستادند بلکه یکی از آشکارترین مصادیق گفتمان انقلاب اسلامی زن است که با پوشش خود نشان داد نه از شأن انسانی و نه جنسیتی و مادرانه خود کوتاه نمی‌آید.ذکیانی با طرح پرسشی مبنی بر چرایی دومین رتبه مصرف لوازم آرایش و گسترش عمل‌های زیبایی در ایران اظهار کرد: انقلاب ما لایه‌های مختلفی دارد. لایه ظاهری‌اش بیشتر به چشم می‌خورد. اگر در برخی رفتارها و پوشش‌ها نابه‌سامانی می‌بینید، با وجود اینکه شأن جامعه ما نیست اما چند موردی است که در بین کل جامعه دیده می‌شود و قابل اغماض است؛ زیرا عقده‌هایی از برخی رفتارهای ما در این افراد ایجاد شده که این رفتارها را از خود نشان می‌دهند.شجاعی: بین وجوب و جواز تفاوت استدر ادامه زهرا شجاعی با اشاره به‌عنوان نشست تصریح کرد: در درجه اول صحبت از نظامی است که مردم در این نظام نقش دارند. گزاره دوم این است که نظام مذکور قرار است با اندیشه رهبر و تئوریسین نظام مدیریت شود. در ساختار سیاسی نظام، بخش‌هایی هستند که مقدرات اساسی مملکت را تعیین می‌کنند. گزاره بعدی این است که زنان هم باید به فرموده امام خمینی(ره) در مقدرات اساسی مملکت یعنی تعیین سرنوشت سیاسی خودشان نقش داشته باشند. ایشان نگفته‌اند که زنان می‌توانند نقش داشته باشند. بین وجوب و جواز تفاوت است. واژه‌ها دقیق انتخاب شده است. امام کسی نبودند که صحبت گزافه کنند. ایشان گفته‌اند مقدرات اساسی؛ نگفته‌اند فقط عرصه سیاسی، راهپیمایی و انتخابات؛ مقدرات یعنی آن‌جایی که تقدیر جامعه مطرح می‌شود.بعد از گذشت چهار دهه نتوانسته‌ایم به تعریفی از زن برسیماو ادامه داد: گزاره بعدی این است که معلوم می‌شود نقش زنان پایین است که می‌خواهید راه‌های ارتقای مشارکت را کسب کنید. زمانی که صحبت از پیشرفت همه‌جانبه می‌شود، باید دید زن چه تعریفی دارد. یکی از مشکلات اساسی در حوزه زنان این است که بعد از گذشت چهار دهه نتوانسته‌ایم به تعریفی از زن برسیم. آیا زن صرفاً یک موجود خانگی است؟ آیا فعالیت سیاسی تعارض ایجاد می‌کند؟ در صورت تعارض، کدام اولویت دارد؟ اشتغال زنان تفنن است؟ حجاب زن جزو معضلات اساسی جهان اسلام است؟ آیا وزارت زنان مسأله اصلی است؟ ریشه این اختلاف نظرهایی که وجود دارد، به این بازمی‌گردد که در مورد نقش و جایگاه زن به اجماع نسبی نرسیده‌ایم. یعنی منشوری از جایگاه زن نداریم. جملات خوب زیاد داریم اما منشور یا مانیفست نداریم؛ یعنی آن‌چه براساس آن برنامه‌ریزی می‌شود. تکلیف خود را در ارتباط با مشارکت و تحصیل زنان مشخص کنیم. می‌گویند مگر قانون اساسی نداریم؟ قانون اساسی مقدمه‌ای زیبا و چند ماده در مورد زنان دارد.طرح موضوع عدم مشارکت زنان در انتخابات خلاف شرع استاین فعال سیاسی با اشاره به ایستادگی امام خمینی(ره) در مقابل اندیشه‌های غلط اظهار کرد: با نگاه به گذشته می‌بینیم که امام با چه شجاعتی در مقابل تفکراتی که در دین ریشه نداشت، ایستادند. در مجلس دوم شورای اسلامی جمعی از نمایندگان خطاب به امام نامه نوشتند که شما در سال ۴۱ در نامه‌ای به شاه برای حضور زنان در انتخابات اعتراض کردید. آن‌ها از امام خواستند که حضور زنان در انتخابات را خلاف شرع اعلام کنند اما امام فرمودند طرح این موضوعات خلاف شرع است. در آن شرایط امام که فقیه و مرجع و اسلام‌شناس است، در مقابل این مسائل می‌ایستند. ایشان حق طلاق را به زنان آموختند که شرط ضمن عقد شود. امام فرمانده نظامی زن تعیین کردند تا پیامی انتقال دهند. امام می‌فرمایند زن مبدأ خیرات است. در جای دیگری مطرح کرده‌اند که قرآن کریم انسان‌ساز است و زن نیز انسان‌ساز است.امام(ره)، زن را همه‌جانبه میبینندشجاعی با بیان بخشی از وصیتنامه امام خمینی(ره) گفت: ایشان در وصیتنامه سیاسی خود یکی از مفاخر را در کنار قرآن، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، زنان می‌دانند و می‌فرمایند زنان در صحنه‌های مختلف حاضر و هم‌دوش مردان یا بهتر از آن‌ها حضور دارند. بنابراین امام، زن را همه‌جانبه می‌بینند. دختر امام حزب سیاسی ایجاد می‌کند یا به تحصیلات دانشگاهی می‌پردازد. تا قبل از انقلاب یک زن سنتی، متدین و پایبند به خانواده داشتیم که به اجتماع کاری نداشت زیرا جامعه سالم نبود و یک زن متجدد داشتیم که حکومت تبلیغ می‌کرد و در راستای آن مواردی مانند دختر شایسته را تعریف می‌کرد. انقلاب اسلامی مدلی جدید آورد که ترکیبی از این دو بود؛ یعنی هم بعد خانواده و هم احساس مسؤولیت در اجتماع را داشت که این تعریف در جهان اسلام بسیار تأثیر داشت. این مدل زن در دنیا قابل قبول شد؛ بنابراین زمانی که صحبت از پیشرفت همه‌جانبه می‌شود یعنی در همه حوزه‌ها حضور داشته باشند.باید شاخص‌های کیفی تعریف کنیماو بر لزوم توجه به شاخص‌های کمی تصریح کرد: شاخصی با عنوان توسعه انسانی بر حسب جنس به نام GDR طراحی شده است که مسائل کمی را ارزیابی و براساس آموزش، بهداشت، درآمد، پست سیاسی و... نابرابری‌های جنسی را بررسی می‌کند. به نظر من باید شاخص‌های کیفی تعریف کنیم. شاخص کرامت انسانی، مودت، سلامت اخلاقی، آرامش در محیط خانوادگی را ارزیابی کنیم. طراحی این شاخص برعهده دانشگاهیان است.هرکسی از ظن خود شد یار زنرییس مرکز امور مشارکت زنان در دوران اصلاحات با اشاره به راه‌های ارتقای مشارکت زنان اظهار کرد: پذیرفتیم که مشارکت زنان پایین است و باید مداخله کرد. اولاً باید مشارکت را تعریف و حوزه‌های آن را تعیین کنیم. باید به این سؤال که آیا مشارکت زنان با نقش‌های خانوادگی آن‌ها تعارض دارد، پاسخ داده شود. موافقان و مخالفان به یک نکته توجه ندارند؛ درواقع هرکسی از ظن خود شد یار زن. زمانی که از زن صحبت می‌کنیم، باید بدانیم زن دوره‌های مختلف و نقش‌های مختلف مانند نقش مادری، همسری و نقش‌های اجتماعی دارد. در دوره‌ای یکی از مخالفان ریاست‌جمهوری زنان می‌گفت یک روز تماس می‌گیرند و می‌گویند خانم رییس‌جمهور زایمان کرده‌اند و نمی‌توانند سرکار حاضر شوند. این فرد بحث سن باروری و سنی که فرد به ریاست‌جمهوری می‌رسد را در نظر نگرفته است.تفاوت نباید منشأ تبعیض شود/ مدل مشارکت زنان مانند مردان است یا باید تفاوت داشته باشد؟شجاعی با بیان مدل مشارکت زن گفت: اگر بخواهیم مدل مشارکت زن را مطرح کنیم باید دید که مدلی که ما می‌خواهیم آیا عیناً مانند مدل مرد است یا باید تفاوت‌ها را در نظر بگیریم. این‌جاست که باید برنامه‌ریزی جنسیتی داشته باشیم. تفاوت نباید منشأ تبعیض شود. مدل مشارکت زنان و مردان نباید یکی شود. باید شاخص‌های مشارکت در تعریف مشخص شود. مشارکت زنان به چه حدی برسد، خوب است؟ چند تن از اعضای کابینه زن باشند، اعتراض نمی‌شود؟ می‌گویند ۳۰ درصد؛ ۳۰ درصد را از کجا آورده‌اند؟ اگر ۳۱ درصد زن شایسته داشتید چه می‌شود؟ باید شاخصه‌های شایستگی مشخص شود.موانع مشارکت زناناو درباره موانع مشارکت زنان تصریح کرد: باید موانع مشارکت را بشناسیم و سپس آن‌ها را برطرف کنیم؛ موانع فردی، اجتماعی، فرهنگی و قانونی. یک سری موانع به خود زن باز می‌گردد. برخی زنان برای پذیرش مسؤولیت‌ها به دلایل مختلف آمادگی ندارند. ریسک‌پذیر بودن حوزه سیاسی، عدم توانایی، عدم اعتماد به نفس، عدم آگاهی، مهم‌تر بودن خانواده و مسؤولیت‌های زیاد خانواده از دلایل عدم آمادگی است. موانع اجتماعی- فرهنگی نیز همین تعارض نقش اجتماعی و خانوادگی است. نسل ما برای گشایش راه وارد شد. غلبه تفکر مردسالاری مانع دیگری است که به نوعی یک فرهنگ جهانی است. در آمریکا نیز از به دنیا آمدن نوزاد پسر خوشحال می‌شوند. در این فرهنگ هر امر مثبتی مردانه است؛ مانند قول مردانه و جوانمرد اما از آن طرف کبری زنی است که کتابش را زیر درخت می‌گذارد.گاهی زنان ناقل فرهنگ مردسالارانه هستنداین فعال سیاسی زنان در مورد تلاش برای ورود زنان به مجلس بیان کرد: می‌گفتند از شهرهای دارای دو نماینده تلاش کنیم یک نماینده زن وارد مجلس شود. پرسیدند چرا در شهرهای دارای یک نماینده این اتفاق نیفتد؟ پاسخ دادند زیرا در آن صورت می‌گویند مگر آن‌جا یک مرد نبود؟ گاهی زنان ناقل این فرهنگ هستند. همچنین در این زمینه کلیشه بودن نقش‌ها نیز دخیل است. نکته بعدی ضعف باور عمومی به توانمندی‌های زنان است که البته کمرنگ‌تر شده است. در بعد قوانین هم قانون ویژه‌ای که مانع مشارکت زنان شود به جز در موضوع ریاست‌جمهوری نداریم.راهکارهای افزایش مشارکت سیاسی زنانشجاعی به راهکارهای خود اشاره کرد و افزود: در درجه اول باید اصلاح نگرش صورت بگیرد. توانمندسازی و توان‌افزایی، اصلاح قوانین و مقررات، ایجاد سازوکارهای حمایتی، تبعیض مثبت و سهمیه‌بندی، نهادسازی، برنامه‌ریزی براساس نگرش جنسیتی و اختصاص بودجه ویژه در برخی امور به زنان از اقداماتی است که باید انجام بگیرد. در بحث اختصاص بودجه به‌طور مثال در سال‌های گذشته مطرح کردند که درصدی از هزینه‌هایی که مردم برای سیگار پرداخت می‌کنند، به ورزش اختصاص یابد. با رایزنی‌های ما مبلغی از این درصد نیز به ورزش زنان اختصاص یافت که همچنان ادامه دارد.شریفی: ارزش زن همانند مرد با حقوقی مساوی و نامشابه استبه گزارش مهرخانه، در ادامه علی شریفی درباره حضور زنان در فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی طی تاریخ تصریح کرد: در نهضت تنباکو زنان نقش داشتند. در تاریخ آذربایجان زنان به انبارهای گندم محتکران حمله کردند. در جنبش مشروطه، قیام ۱۵ خرداد، قیام ۱۷ دی ۵۶ در مشهد، قیام ۱۹ دی، ۲۹ بهمن در تبریز و چهلم همان قیام زنان مشارکت فراوان داشتند. همگی این موارد نشان می‌دهد زنان ما در قبل و بعد از انقلاب مشارکت داشتند. در دین زن موجودی مستقل است. مفسران از نفس واحده تفسیرهای مختلفی کرده‌اند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌گویند مرد و زن از جنس واحد هستند. اما در برخی تفسیرها که عموماً روایات اسراییلیات است آمده که حوا از دنده چپ آدم آفریده شده است.این استادیار علوم قرآن و حدیث با بیان اینکه نوع پرداخت تورات و انجیل به زن با نوع پرداخت قرآن متفاوت است، ادامه داد: در قرآن کریم شأن زن بالاست. انجیل می‌گوید حوا فریب خورد و آدم فریب نخورد. در حالی‌که قرآن چنین موضوعی را مطرح نمی‌کند. به فرمایش علامه طباطبایی این نهی ارشادی بوده و نافرمانی متضمن عذاب نبوده و نوعی امتحان بوده است. در قرآن بحث بیعت اول با پیامبر را داشتیم. داستان ملکه بلقیس و صبا هیچ ضعفی را نشان نمی‌دهد. همچنین مهاجرت و استقلال اقتصادی مطرح شده است. مادر و خواهر حضرت موسی، دختران شعیب و حضور زنان در داستان مباهله را داریم. در اسلام سمیه و جلوه‌های اجتماعی زنان را داریم. در جنگ صفین زنان، مردان را برای حمایت از حضرت علی (ع) تشویق می‌کردند. حضرت زهرا(س) خطبه می‌خواند. حضور حضرت زینب(س) در حماسه کربلا را داریم.شریفی به سخنان امام خمینی (ره) اشاره کرد و افزود: ایشان فرمودند مردان و ملت‌ها حق دارند و زنان حق بیشتری دارند. قرآن کریم انسان‌ساز است و زن نیز انسان‌ساز است. اگر زنان انسان‌ساز از ملت‌ها گرفته شود، ملت‌ها به شکست و انحطاط می‌رسند. در مجموع نوع نگاه ما در بافت قرآن به این شکل است که ارزش زن همانند مرد با حقوقی مساوی و نامشابه است.برزگر: معمای زن مدرن از حدود ۱۵۰ سال قبل مطرح شده استدر ادامه نشست ابراهیم برزگر با تأکید بر اینکه بحث زنان در دنیای مدرن معماست، افزود: معمای زن مدرن حدود ۱۵۰ سال است که به دنبال مطرح شدن مدرنیته ایجاد شده است. ما این بود که امام این مشکل را حل و نقش و حقوق زن در دنیای مردان را تعریف کردند.در زمینه حق زنان سه محدودکننده مطرح میشوداو با بیان اینکه ارزش‌ها در محورهای مختلف و در جوامع مختلف متفاوت است، گفت: زن نیز یکی از این محورهاست. یکی از مشکلات ما اقناع نکردن زنان جوان و نوجوان است که برای غربی شدن فشار وارد می‌کنند اما اگر به شکل غرب شویم، خودمان را فراموش می‌کنیم. معمولاً در زمینه حق زنان سه محدودکننده طبیعت، جماعت و شریعت مطرح می‌شود. گاهی افزوده‌های اجتماعی و هنجارهای اجتماعی این محدودیت‌ها را ایجاد می‌کند. شریعت به‌معنای برداشت‌های طالبانی و قرائت‌های تنگ‌نظرانه از شریعت است.گشایش‌های امام در نتیجه نگاه عرفانی ایشان بوداین استاد علوم سیاسی با اشاره به اینکه امام(ره) برای پاسخ‌دهی به سؤالات دستگاهی را تولید کردند، افزود: اولین نکته دستگاه این است که زن‌شناسی همان انسان‌شناسی است. دوییت‌هایی که غرب ساخته در اندیشه امام خمینی(ره) کاذب است. زن، انسان است. روح مشترکی که در زن و مرد وجود دارد، هویت انسان است. جسم متفاوت، فرع ماجراست و اصل انسانیت است. دوم اینکه زن و مرد هر کدام می‌خواهند به غایت خود برسند. شرط لازم سعادت نیز عمل به شریعت و اسلام است. در بحث هستی‌شناسی نگاه امام بسیار از نگاه عرفانی مؤثر است. در نگاه عرفا زن و مرد هر دو مخلوق خداوند هستند و ما را یاد انسان می‌اندازد ولی زنان به‌طور مضاعف آیت الهی نیز هستند. یعنی خداوند در وجود زنان دو بار تجلی کرده است؛ هم مظهر فعل و هم مظهر انفعال خداوند هستند. بر همین اساس در بسیاری از مواردی که امام گشایشی ایجاد کرده‌اند، در نتیجه نگاه عرفانی ایشان بوده است.برزگر با اشاره به تفاوت زن و مرد گفت: فیزیک زنانه و مردانه متفاوت است و طبیعتاً احکام اسلام متفاوت است و حتماً دال بر تبعیض نیست. براساس نظرات امام(ره) زمانی که زنان خود را گم کنند نه تنها خودشان بلکه جامعه نیز ضرر می‌بیند. گزاره بعدی عدالت است. یکی از بحث‌های اسلام برابری در شرایط مساوی است. از جمله حق انتخاب کردن و انتخاب شدن. در غرب حق انتخاب شدن حق بالاتری است که موضوع رجال سیاسی را قابل بحث می‌کند. البته بسیاری از افراد رجال را به معنای انسان می‌دانند. نکته بعدی گره‌گشایی فقهی امام است که به دلیل تغییرات ساختاری انجام شد. یکی از شبهه‌ها این است که امام قبل از انقلاب حرف‌های دیگری به زنان زده است. این تفاوت‌ها به دلیل ساختار است. حق طلاق را امام برای زنان ایجاد کرده است. امام در فقهی که نقش سیاسی زنان را محدود می‌کرد، گفتند که به خیابان‌ها بیایید. همچنین امام تشویق کردند که هنجارهای غلط را که دینی نیست پشت سر بگذاریم. نهایتاً اینکه امام در زمینه معمای زن در دنیای مدرن بسیاری از گره‌ها را گشودند.امام می‌گفتند پیشاپیش به سراغ موضوعات برویماو درباره مشکلان مدرنیته تصریح کرد: یکی از مشکلات این است که می‌خواهیم سنت و مدرنیته را با هم داشته باشیم. سنت مقابل مدرنیته است و این تلقی غلطی است که برخی دانشمندان اسلام دارند. امام می‌گفتند پیشاپیش به سراغ موضوعات برویم. مثلاً اگر حقوق زن را بدهیم جلوی لجام‌گسیختگی گرفته می‌شود. امروزه فشار غربی‌شدن نسبت به زمان امام بیشتر شده است. رسوخ تمدن غرب جزو محکمات و قطعیات امام است که اگر زن ارزش‌های غربی را بگیرد، از خود دور می‌شود و آسیب آن به کل جامعه می‌رسد.کرمی: در جامعه‌ای در معرض تغییر زندگی میکنیمبه گزارش مهرخانه، در ادامه محمدتقی کرمی با اشاره به اندیشه‌های امام خمینی (ره) و مسأله زنان گفت: امام دو مفهوم زمان و مکان و ثابت و متغیر که از قبل در فقه اسلامی بوده را احیا کردند. امام توانایی نقد موضوعات مطرح‌شده در فقه را داشتند. زمان و مکان و ثابت و متغیر مفاهیمی نیستند که فقط در مواجهات فقهی به آن توجه داشته باشیم بلکه باید در مواجهات اجتماعی و فرهنگی نیز به آن توجه کرد. در جامعه‌ای در معرض تغییر زندگی می‌کنیم که اگر نسبت خودمان را با این امر متغیر روشن نکنیم، الزامات خود را بر ما تحمیل می‌کند. مانند زمانی که مهمان ناخوانده‌ای می‌آید و ما تدارک ندیده‌ایم و مهمان به تدریج تبدیل به صاحب خانه می‌شود. این نکته‌ای است که گاهی در فضای فرهنگی ما فهم نمی‌شود.سیاسی‌شدن مسائل اجتماعی، منجر به ایجاد دشواری شده استاو با بیان اینکه در مسائل زنان و در گفتمان‌های مختلف مسائل بدیهی دائماً تکرار می‌شود، افزود: هر طرف احساس می‌کند باید این نکات را بگوید و طرف مقابل به آن توجه ندارد. مسأله‌ای که نه‌تنها در حوزه زنان بلکه سایر مسایل اجتماعی را دشوار کرده، سیاسی شدن آن است. بسیاری از اوقات در برخورد با مسأله اجتماعی به این می‌پردازند که رقیب من از موضع من چه استفاده‌ای می‌کند و خیمه خودی آسیب می‌بیند یا نه.در حوزه زنان یک گفتمان به شکلی است که گویا در این مملکت انقلابی نشده استاین استاد دانشگاه درباره نگاه گفتمان‌های مختلف در حوزه زنان اظهار کرد: در حوزه زنان یک گروه و گفتمان به شکلی هستند که گویا در این مملکت انقلابی نشده است. امروز ۷۰ درصد دانشگاه‌ها را زنان تصاحب و نقش‌آفرینی کردند. زنان امروز در سطح تحصیلات تکمیلی، هیأت علمی و مدیران ایفای نقش می‌کنند. نمی‌خواهیم این موارد را ببینیم و بفهمیم. البته فقط راجع به دیگران دیده نمی‌شود؛ همین افراد به دختران خود توصیه می‌کنند رشته‌های پول‌ساز را انتخاب کنند اما به دیگران توصیه دیگری دارند. در برساخت‌هایی که می‌سازیم، مادر و زن محور خانواده است. جامعه تغییر کرده است.گفتمان دیگر خط قرمزی برای تغییرات به رسمیت نمیشناسدکرمی با اشاره به گفتمان دوم بیان کرد: گفتمان دوم، گفتمانی است که گویی خط قرمزی برای تغییرات به رسمیت نمی‌شناسد و اساساً هرچه سوغات غرب است و سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند، جزو مسلمات و قطعیات می‌داند و باید آن‌ها را در کشورمان پیاده کند. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی با بسیاری از برنامه‌های سازمان ملل مواجهه انتخابی دارند. پس یک گفتمان امر ثابت را چسبیده و امر متغیر را نمی‌بیند و عده‌ای به اینکه انقلابی شده که فقه شیعه خط قرمز آن است، کاری ندارند. در این میان اتفاقی که می‌افتد این است که دو گفتمان به حرف‌های هم نه تنها در بحث زنان بلکه در سینما، فرهنگ، ارتباط با دنیا و... گوش نمی‌دهند. وقتی امری فرهنگی تبدیل به گفتمان می‌شود، گفتمان‌ها قوای خود را صرف خنثی‌سازی طرف مقابل می‌کنند.آسیب‌های گفتمانی شدن مسائل زنان در کشوراین پژوهشگر حوزه زنان ادامه داد: در مسأله زنان یک برنامه تا جایی پیش می‌رود و زمانی که نفر بعدی روی کار می‌آید، می‌گوید آن را دور بریز و برنامه جدید ارایه می‌دهد. گفتمانی‌شدن مسائل زنان در کشور ما باعث می‌شود که حتی به حداقل‌هایی که می‌خواهند، نرسند. زیرا کارشان خنثی کردن برنامه‌های حریف است. به همین دلیل در حوزه مسائل زنان اتفاقی نمی‌افتد.در حداقل‌هایی که تفاهم داریم مانند مسأله خشونت وارد شویماو با تأکید بر اینکه به راه‌حل‌ها خیلی خوشبین نیستم، گفت: مشکلات بالا با نصیحت حل نمی‌شود. باید در حوزه زنان نقد کنیم که مشکل کجاست. زنانگی در این مملکت مشکل دارد و زن بودن دشوار است. این را باید همه بفهمیم که زنان در این مملکت امنیت ندارند. البته این حرف به معنای این نیست که در آمریکا وضع زنان خوب است. بیاییم در حداقل‌هایی که تفاهم داریم مانند مسأله خشونت وارد شویم. ببینید در نظام پزشکی روزی چند زن با دنده شکسته مراجعه می‌کنند. نمی‌توانیم چشم‌مان را روی این‌ها ببندیم و بگوییم وضع خوب است. کسی در موضوع امنیت زنان در این مملکت مناقشه ندارد. زمانی که ۷۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی زنان هستند، باید الگوی اشتغال و تقسیم کار خانگی داشته باشیم؛ البته این به معنای حذف اصالت مادری و خانواده نیست.
