سرویس اجتماعی به دخت؛ فرزانه حکمت/

 

در ابتدا دکتر سهیلا صادقی ضمن رد فضای مفهومی حاصل از واژه ای چون “ظلم به زن” اظهارکرد:”عنوان نشست یعنی ظلم به زن فضای مفهومی خاصی را به مخاطب القا می کند و زنان را درشرایط رقت انگیز و ترحم باری به تصویر می کشد. زنان اگر چه با انواع محرومیت ها و محدوریت ها و تبعیض ها در عرصه های مختلف اجتماعی مواجهند ولی شرایط رقت انگیزی ندارند. از طرفی ایستادگی و مقاومت آنها  درمقابل چالش ها همه نشانگر آن است که زنان جامعه ما بسیار رشید و فکورند.

 

نقد رویه ها و عملکردها

وی با اشاره به این که امثال من و خانم کولایی زنان  وابسته به گفتمان انقلاب اسلامی هستیم، گفت: گفتمانی که حضرت امام رحمت الله ترسیم کرد، گفتمانی زن گرا و مردگرا نیست بلکه خداگراست. درچنین گفتمانی ظلم به زن معنا ندارد. لذا باید بگویم در سطح نگاه هستی شناسی و معرفت شناسی ما نسبت به زنان بعد از انقلاب مشکلی نداشته ایم. اما هر چه که از گفتمان حضرت امام و عصر پاکدامنی انقلاب دور می شویم و فاصله می گیریم، در سطح رویه ها و عملکرها متوجه رویه های تبعیض آمیز می شویم. برای مثال در سال ۶۸ شخاص با این مسئله مواجه شدم که اعزام دختران مجرد برای ادامه تحصیل به خارج از کشور ممنوع و برای پسران مجرد همین قضه بلامانع بود. این ناشنه ای بود که به ما بگوید رویه ها و عملکردها میت واند با ا«چه حضصرت اما .ترسی کدرند ، متفا ت باشضد. بهرحال این رویه ها ربطی به اصل انقلاب و اسلام ندارد. پس انتقاد ما هم ازعملکردهاست.

 

صادقی  در توضیح گفتمان های متفاوتی که در مسائل زنان وجود دارد، گفت : یکی از گفتمان ها همان گفتمان برابری است که برای زنان و مردان حقوق برابری را طلب می کند. تاکید براین گفتمان بدون در نظر گرفتن تفاوت های تکوینی که میان زنان و مردان وجود دارد و انتظارات متفاوتی را بر آنها حمل می کند، به ظلم مضاعف علیه زنان می انجامد.

 

این جامعه شناس در باب تفاوت میان زنان و مردان به یک دسته بندی اشاره کرد و گفت: تفاوت اول تفاوت ظاهریست که صرفا عامل  شناسایی افراد است. تفاوت دوم تفاوت در استعدادهاست که جنبه کارکردی دارد و برای جوامع بشری لازم است و سوم تفاوت  طبیعی و تکوینی که موجب می شود که از زن و مرد، انتظارت متفاوتی مطرح باشد. دراین صورت تفاوت حقوقی هم لازم است.

 

دکتر صادقی اضافه کرد:  با توجه به چنین تفاوتها و انتظارت مختلف چگونه می توان از برابری حرف زد؟ این رویکرد برابری امروز در میان غربی ها هم  با انتقاد جدی مواجه شده است. بحث هایی که پیرامون تبعیض مثبت به نفع زنان وجود دارد شاهدی بر این مدعاست. رویکرد مخرب دیگر رویکرد برتری زنان نسبت به مردان است خود مروج یک نوع زن گرایی و تقابل ئ تخاصم میا نزنان و مردئان اسو چنین رویکردی در دروباظط اجتماعی و خانادگی اتلال ایجاد میک ند. مردان در نقش های مختلفی پئون پردان، هپززپطسران، همسران برادران و همکاران ما ظاهر می شوند. این نگاه بغض آلود و تقابلی درست نیست. ما نیازمند یک نوع تعامل صحیح و سالم هستیم. باید ازاین نوع رویکردهای افراطی وتندروانه که صرفا جنبه احساسی و شعاری دارد دوری کرد؛ رویکردی که می تواند باعث بد دفاع کردن ازحقوق زنان شود و بسیار ضربه زننده باشد.

گفتمان تناسب

صادقی بحث خود را در قالب رویکرد تناسب اینطورمطرح کرد: ما در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی به رویکرد تناسب قائل هستیم؛ رویکردی که از یک سو قائل به تفاوت های طبیعی و تکوینی است و از سوی دیگر با انتظارات متفاوت زنان نسبت به مردان روبروست.دارد. مثلا آیا توانایی مادر شدن زنان و انتظاری که از زنان در این مورد هست، باید با ساعات شغلی او هماهنگ باشد یا نه؟

وی اضافه کرد: در سی ساله تمام دولت ها با هر گفتمان اعم از سازندگی، اصلاح طلبی ، عدالت خواهی که آمده اند، در بحث زنان کم کاری کرده اند. در مشارکت سیاسی زنان هیچ دولتی با آن یکی فرقی نداشته اشت، چون اصولا لوازم این مشارکت فراهم نشده است.  درصد زنان نماینده در مجلس هم در دوره های مختلف  از حدود ۵/۶ درصد تجاوز نکرده است. با این حال معتقدم در مجموع قوانینی که تصویب شده به نفع زنان بوده است.

انتظاراتی که برآورده نشد

درادامه جلسه دکترالهه کولایی در زمینه حضور اجتماعی زنان اظهار داشت: در جریان انقلاب اسلامی برای اولین بار یک رهبر دینی مجوز حضور زنان در عرصه عمومی را صادر کرد. اما این مجوز نمی نوانست به یکباره فرهنگ و باورها وعرف اجتماع را عوض کند؛ فرهنگ و عرفی که ریشه درتاریخ داشته است. پس مقوله  دفاع ازحقوق زنان نمی توانست صرفا با این حرکت شکل بگیرد.چرا که قرنها تقسیم بندی زن برای عرصه خانه و مرد برای عرصه عمومی جاری بود و این تقسیم بندی معمولا هم بر نگاه دینی تکیه داشت و می بینیم که در غالب کشورهای اسلامی نوعی خوانش دینی از مسائل زنان هست که به همین امر منجر می شود.

دکترکولایی اضافه کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی و اختصاص روزی به روز زن که روز تولد حضرت فاطمه (س) است، الگویی برای زنان این جامعه مطرح می شود و در تحسین و تمجید زنان حرف های زیادی گفته می شود. طبیعی است که این اختصاص یک روز برای زنان  و این سخن ها انتظاراتی را ایجاد می کند بی اینکه در جهت برآورده شدن این انتظارات حرکتی اساسی صورت گرفته باشد. عملا ما می بینیم که در عرصه عمومی سهمیه بندی در دانشگاه و بستن راه اشتغال دختران به نام دین صورت می گیرد و با تاکید ظاهری بر نقش های خانگی زن عملا مسیری در پیش گرفته می شود که نهایتا نهاد خانواده هم تضعیف می گردد.

نقش در شکل گیری قدرت نه ساختار قدرت

این استاد دانشگاه در مورد نقش زنان در عرصه سیاست گفت: درحالی که زنها همیشه در شکل گیری قدرت نقش داشته اند اما در خود قدرت سهمی نداشته اند واگر دراین زمینه مطالبه ای داشته باشند به قدرت طلبی متهم می شوند در حالی که آقایان برای همین سهم خواهی متهم به قدرت طلبی نمی شوند. متاسفانه در عرصه قانونگذاری هم به خاطر تعداد کم زنان در مجلس طبعا قوانین لازم به تصویب نرسیده است.

وی افزود: توسعه یعنی درگیرشدن همه امکانات ومنابع یک جامعه عقب افتاده برای حرکت رو به جلو. دنیا در این مسیرحرکت کرده که انسانها فارغ از رنگ و نژاد و در دهه های اخیر فارغ ازجنس تنها بر اساس ارزشگذاری های انسانی در جریان توسعه درگیرباشند و از استعدادهای همه اعم از زن و مرد در این مسیراستفاده شود. مکانیزم هایی هست برای این که در جامعه ما هم این اتفاق بیفتد. ما باید متناسب با ظرفیت های جامعه و هم با نگاه به جهانی شدن سعی کنیم این زمینه ها را برای تغییراتی  که به توسعه پایدارمی انجامد، ایجاد کنیم.

زن گرایی مردود است

در ادامه نشست دکتر صادقی درمورد الگوی تغییر بیان کرد: من برای تغییردر وضعیت زنان جامعه مان، الگوی دیگران را نمی پذیرم. ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم که درغرب هم هنوز حوزه های اشتغال و سیاست کاملا مردانه است. بنابراین ما اصلا به راهی که غرب در دفاع ازحقوق زنان رفت و مبتنی بر زن گرایی بود، نمی رویم. ما از حقوق آدمها  از جمله زنان دفاع می کنیم، منتها  دید ما در این زمینه منطقی و مبتنی بر اصل تناسب است .

جمع بندی نشست

در نهایت دکتر صادقی اظهار کرد: ما برای راه حل در مسائل زنان جامعه مان نباید از بیگانه تمنا کنیم و رویکردهای غربی برای ما نه اعتباری دارد و نه مشروعیتی.

دکتر کولایی هم در جمع بندی مطالب نشست گفت: به نظرمن هم باید مبنای تصمیم گیری ها در مسائل زنان واقعیات اجتماعی برگرفته از تحقیقات علمی باشد تا ما  بتوانیم  تغییراتی را که در جامعه مان پدید می آید مدیریت و چاره سازی کنیم.

گفتنی است این نشست  توسط بسیج دانشجویی دانشکده ادبیات برگزار شد.